Bọ xít muỗi là một trong những loại côn trùng chích hút gây hại nặng trên cây chè. Nếu không phòng ngừa kịp thời, bọ xít muỗi hại chè sẽ sinh sản và phát triển rất nhanh, khiến năng suất và chất lượng cây chè bị sụt giảm mạnh.
Mời bà con cùng Việt Thắng Hà Nội tìm hiểu sâu hơn về loài côn trùng này để có các biện pháp phòng trừ bọ xít muỗi ở chè hiệu quả.
Tìm hiểu về bọ xít muỗi hại chè
1. Bọ xít muỗi hại chè là gì
Bọ xít muỗi có tên khoa học là Helopeltis theivora. Sở dĩ chúng được gọi là bọ xít muỗi vì có cấu tạo miệng kiểu vòi chọc hút, con trưởng thành có hình dạng giống như muỗi. Chúng gây hại bằng cách hút dịch từ búp chè, lá non, cành non khiến cây chè bị giảm năng suất và chất lượng nghiêm trọng.
2. Đặc điểm sinh học của bọ xít muỗi hại chè
2.1. Vòng đời
Vòng đời của bọ xít muỗi ở chè kéo dài khoảng từ 27 đến 45 ngày tuỳ thuộc nhiệt độ môi trường sống, gồm 4 pha:
– Trứng: Trứng có hình ô van, màu trắng trong suốt, phía đầu nhỏ của trứng có 2 lông mảnh dài không bằng nhau nhô ra ngoài mô cây. Trứng được đẻ ở trong phần cọng búp hoặc trên gân chính lá non.
– Sâu: Sâu non có 5 tuổi
+ Sâu non 1 tuổi: Màu nâu, ánh trong, có nhiều lông, râu nâu, mắt kép hung đỏ, đít cong hoạt động nhanh nhẹn.
+ Sâu non tuổi 2: Màu vàng nhạt, lẫn xanh non, trên lưng có chuỳ, chưa có cánh, mắt kép hung đỏ, lưng bụng có khối tròn màu vàng.
+ Sâu non tuổi 3: Màu xanh lá mạ, đầu hơi vàng có mầm cánh phủ kín hết ngực, mắt kép hung đỏ, râu vàng nâu, chân màu vàng trong, có nhiêu vết đen nhạt.
+ Sâu non tuổi 4: Màu xanh lá non búp chè, ít lông, mầm cánh dài, râu màu vàng, mắt kép hung đỏ.
+ Sâu non tuổi 5: Màu cánh nâu kéo dài ở dụng, thân phát triển mạnh theo chiều dài, đôi chân sau phát triển rõ, gợn nhiều vết đen.
– Bọ xít non: Khi mới nở có màu vàng, nhiều lông, đến khi đẫy sức chuyển sang màu xanh ánh vàng, chuỳ và mầm cánh có màu vàng nâu, mầm cánh phủ hết đốt bụng thứ 4.
– Bọ xít muỗi hại chè trưởng thành:
+ Có hình dạng giống con muỗi, kiểu miệng chính hút, vòi dài đến ngực thân dài khoảng 4,3 – 5,2 mm.
+ Đầu có mắt kép đen, đầu màu nâu và có các vệt, dải màu vàng, mắt kép màu nâu đen, 2 râu đầu dài màu nâu.
+ Ngực mang 3 đôi chân, lưng có 1 cái chuỳ hơi cong về phía sau.
+ Bụng có 9 đốt. Con cái bụng to màu xanh lam, con đực bụng nhỏ xanh da trời, toàn thân dài từ 5 – 7mm. Trên lưng có một chuỳ nhỏ nhô lên giống như kim.
2.2. Đặc điểm phát sinh, phát triển của bọ xít muỗi trên cây chè
– Bọ xít muỗi ưa sống ở những nơi ẩm thấp, chè sinh trưởng xanh tốt. Trên nương chè bọ xít muỗi tập trung hại nhiều ở những chỗ râm mát, rậm rạp.
– Mùa hè bọ xít muỗi hoạt động gây hại vào buổi sáng sớm, chiều tối hoặc sau cơn mưa trời hửng nắng.
– Mùa đông bọ xít muỗi hại chè thường hoạt động gây hại mạnh vào buổi trưa và buổi chiều.
– Bọ xít non thường sống theo nhóm 2 – 3 con trên một búp hoặc trên lá non gần búp. Thời gian cho giai đoạn bọ xít non khoảng 9- 19 ngày, bọ xít trưởng thành sống 8 -13 ngày, sau khi hoá trưởng 2 – 6 ngày bọ xít muỗi bắt đầu giao phối, sau giao phối 1 – 3 ngày đẻ trứng.
– Trứng được đẻ từng quả hoặc đẻ thành cụm 2 – 3 quả vào phần non trên cọng búp hay gân chính của lá non.
– Một bọ xít muỗi cái có thể đẻ từ 12 – 74 trứng, Thời gian trứng từ đẻ đến nở khoảng 5 – 10 ngày. Bọ xít non qua 4 lần lột xác thành bọ xít muỗi trưởng.
– Trong năm bọ xít muỗi hại chè thường tăng nhanh mật độ khi nhiệt độ không khí vào khoảng 20 – 27 o C và ẩm độ không khí cao từ 90% trở lên. Vì thế bọ xít muỗi gây hại chè nhiều vào mùa có nhiều mưa, ẩm ướt. Căn cứ vào đặc tính này có thể thấy mật độ bọ xít muỗi biến động trong năm theo 3 thời kỳ như sau:
+ Thời kỳ 1: vào các tháng 4-5, mật độ thời kỳ này thấp.
+ Thời kỳ 2: Vào các tháng 7-8, mật độ cao và gây hại nặng.
+ Thời kỳ 3: Vào các tháng 10-12, mật độ cao và gây hại nặng.
– Ở Miền bắc Một năm có 8 lứa sâu chia 3 thời kỳ chính: Từ tháng 4 đến tháng 6 bắt đầu xuất hiện số lượng nhỏ gây hại ít. Từ tháng 7 đến tháng 9 mật độ cao nhất và gây hại nghiêm trọng. Từ tháng 10 đến tháng 12 mật độ tương đối cao và gây hại tương đối nhiều.
– Ở Bảo lộc Lâm đồng, bọ xít muỗi gây hại nhiều nhất, chúng gây hại quanh năm, gây hại nặng khi khí hậu mát mẻ đặc biệt vào mùa mưa.
3. Triệu chứng cây chè bị bọ xít muỗi gây hại
Bọ xít trưởng thành và sâu non chích hút dịch từ búp chè, lá non, cành non. Vết chích mới đầu trong như giọt dầu, sau đó chuyển sang màu nâu đậm với nhiều góc cạnh. Vết chích của bọ xít trưởng thành lớn và thưa, vết chích của sâu non nhỏ và dày hơn. Lá và búp chè bị hại sẽ mất nhựa, biến dạng trở nên cong queo, khô và thui đen.
Bọ xít muỗi hại chè gây hại nặng từng bụi chè và từng vùng nhỏ tạo nên hiện tượng bị hại không đồng đều trên nương chè. Đám chè bị bọ xít muỗi hại nặng làm cho lá chè biến thành xanh đen. Chè chưa đến giai đoạn đốn bị hại nặng làm cây chè sinh trưởng kém. Chè bị hại nặng thường kéo theo bị bệnh sùi cành, làm cây chè suy yếu nhanh và chết khô.
Các vùng chè trồng ở vùng Trung du, miền núi nước ta đều bị bọ xít muỗi gây hại với mức độ nặng nhẹ khác nhau do điều kiện địa lý, khí hậu và điều kiện kỹ thuật trồng trọt của từng nơi.
Biện pháp phòng trừ bọ xít muỗi ở cây chè
1. Biện pháp canh tác
– Khi trồng mới, cần trồng chè với mật độ vừa phải, tạo tán chè theo tiêu chuẩn kỹ thuật; trồng muồng lá nhọn làm cây che bóng (chỉ nên trồng cây che bóng với mật độ 130-180 cây/ha).
– Thu hái chè và chăm sóc chè đúng kỹ thuật để giúp cây chè hồi phục tốt: Hái chè thường xuyên (hái san trật) sẽ loại bỏ được nhiều trứng bọ xít muỗi, khi hái chè chú ý hái hết toàn bộ các búp bị hại, đồng thời có các biện pháp chăm sóc phù hợp như bón phân, tưới nước, diệt cỏ dại, tạo độ thông thoáng cho nương chè để cây chè nhanh chóng ra các chồi mới.
– Loại bỏ các cây ký chủ phụ của bọ xít muỗi trong và xung quanh nương chè như cây sở, cây ổi, sim, mua…
– Không nên trồng cây che bóng quá nhiều trên nương chè
– Bảo vệ các loại thiên địch trên nương chè bằng cách giảm phun thuốc bảo vệ thực vật và chọn lọc các loại thuốc bảo vệ thực vật ít độc hại với ký sinh thiên địch.
– Người trồng chè phải thường xuyên kiểm tra nương chè để phát hiện, đánh giá để có các quyết định kịp thời
2. Biện pháp sinh học phòng trừ bọ xít muỗi hại chè
Bảo vệ các loài thiên địch của bọ xít muỗi gồm nhện, chuồn chuồn, bọ ngựa ăn thịt và một số loại kiến, bọ rùa. Các loại thiên địch trên có thể tiêu diệt cả bọ xít muỗi non, bọ xít muỗi trưởng thành.
3. Biện pháp hóa học
Phun thuốc khi thấy trên búp chè có các vết châm nhỏ li ti sẽ có hiệu lực trừ bọ xít muỗi cao. Có thể sử dụng các thuốc trừ bọ xít muỗi ở chè thuộc nhóm Imidacloprid (Anvado 200SC), Buprofezin (Asmai 100WP), Emamectin Benzoate (Tasieu 1.9EC).
