Sâu cuốn lá lúa loại nhỏ là loại sâu bệnh hại lúa trên diện rộng, thường phát sinh và gây hại vào các giai đoạn đẻ nhánh, làm đòng, trổ bông. Nếu phát hiện kịp thời, bà con vẫn có thể phòng trừ sâu cuốn lá nhỏ hại lúa bằng nhiều phương pháp. Sau đây là các đặc điểm hình thái, phát sinh gây hại và các biện pháp phòng trừ sâu cuốn lá lúa loại nhỏ.
Sâu cuốn lá lúa loại nhỏ là gì?
Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa có tên khoa học là Cnaphalocrocis Medinalin, thuộc họ Ngài sáng (Pyralidae), bộ Cánh vảy (Lepidoptera). Đây là loài sâu hại lúa thường gâyh ại thành dịch lớn và nặng trên nhiều vùng trồng lúa của nước ta. Sâu thường nở rộ và gây hại nặng trên diện rộng vào các giai đoạn lúa đẻ nhánh, lúa làm đòng và giai đoạn lúa trổ.
Các đặc điểm hình thái của sâu cuốn lá nhỏ hại lúa
– Ngài: Mép trước của cánh trước có màu nâu vàng, có hai vệt xiên màu nâu đen từ trên mép cánh xuống 2/3 cánh.
– Trứng: Sâu cuốn lá lúa loại nhỏ có trứng màu hơi đục khi mới đẻ, khi gần nở chuyển màu ngà vàng. Trứng sâu cuốn lá lúa nhỏ được đẻ thành từng quả ở mặt trên và mặt dưới lá, hình bầu dục có vân mạng lưới rất nhỏ, dài khoảng 0,05m.
– Sâu non: Sâu non có 5 tuổi. Khi mới nở màu trắng trong, đầu có màu nâu đen, khi lớn cơ thể chuyển màu xanh lá mạ – màu vàng, đầu màu nâu sáng, thân chia đốt rõ ràng. Sâu lớn đủ sức dài khoảng 19 – 22mm.
– Nhộng có màu vàng – nâu đậm, dài từ 7 – 10mm, thường thấy trong lá bị cuốn.
Đặc điểm sinh học và triệu chứng gây hại của sâu cuốn lá lúa loại nhỏ
1. Vòng đời sâu cuốn lá nhỏ hại lúa
Vòng đời của sâu cuốn lá nhỏ gây hại trên cây lúa trung bình khoảng 28 – 35 ngày, tùy thuộc vào điều kiện thời tiết, phân bón và giống lúa. Trong đó
– Bướm sống từ 2 – 4 ngày
– Giai đoạn trứng từ 6 – 7 ngày
– Sâu non từ 14 – 21 ngày
– Nhộng sống từ 6 – 7 ngày
2. Đặc điểm sinh thái của sâu cuốn lá lúa loại nhỏ
Ngài trưởng thành hoạt động đẻ trứng về đêm, ban ngày ẩn nấp, có xu tính mạnh với ánh sáng, con cái mạnh hơn con đực. Ngài thường tìm những ruộng xanh tốt để đẻ trứng. Mỗi con cái có thể đẻ trên 100 quả trứng, rải rác trên lá lúa.
Sâu non có 5 tuổi:
– Tuổi 1 rất linh hoạt, có thể bò khắp trên lá, chui vào lá nõn, mặt trong bẹ lá hoặc bao lá cũ.
– Tuổi 2, 3 trở đi sâu bắt đầu nhả tơ để khâu 2 mép lá cuốn thành tổ nằm bên trong gây hại.
– Sâu có khả năng di chuyển ra khỏi bao cũ để phá hại lá mới, mỗi con sâu non có thể phá hại từ 5 – 9 lá. Thời gian di chuyển thường vào buổi chiều (6 – 9h tối), ngày trời mưa hoặc râm mát có thể di chuyển bất cứ lúc nào trong ngày.
– Sâu non đẫy sức chuyển màu vàng hồng chui ra khỏi bao bò xuống gốc lúa, bẹ lá dệt kén mỏng hóa nhộng hoặc hóa nhộng ngay trong bao cũ.
3. Đặc điểm gây hại của sâu cuốn lá nhỏ trên cây lúa
Sâu cuốn lá loại nhỏ gây hại lúa bằng cách ăn mô lá, chỉ chừa lại lớp biểu bì màu trắng làm mất diệp lục tố, giảm khả năng quang hợp. Sâu cuốn lá thành ống và trú ngụ bên trong. Ruộng lúa bị hại trông xơ xác, nhìn từ xa thấy bạc trắng, cây lúa sinh trưởng phát triển kém. Nếu gây hại khi lúa đòng trổ sẽ khiến hạt bị lép lửng, ảnh hưởng đến năng suất. Bên cạnh đó, vết thương ở mép lá do sâu gây ra còn tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn xâm nhập gây thêm nhiều bệnh hại trên cây lúa. Ruộng sạ dày, rậm rạp, bón nhiều phân đạm thường bị hại nặng hơn.
Các biện pháp phòng trừ sâu cuốn lá lúa loại nhỏ
1. Biện pháp canh tác
– Vệ sinh đồng ruộng, diệt sạch cỏ dại xung quanh bờ để sâu không có nơi cư trú chờ gây hại cho vụ sau.
– Bón phân N, P, K cân đối, không bón thừa đạm hay bón đạm muộn.
– Gieo sạ với mật độ vừa phải, nhất là với những giống lúa lá to, chịu phân.
– Thăm đồng thường xuyên để phát hiện và phòng trừ sớm khi bướm xuất hiện hay sâu còn non chưa gây hại.
2. Biện pháp sinh học
– Chú ý bảo vệ thiên địch của sâu cuốn lá nhỏ như ong mắt đỏ Trichogramma sp., nấm, các loài ăn thịt.
– Giai đoạn lúa trước 40 ngày tuổi sau sạ hay trước 30 ngày sau cấy, sâu cuốn lá thường không gây ảnh hưởng đến năng suất. Do đó không cần phun thuốc nhằm bảo vệ thiên địch, giúp khống chế bớt mật độ sâu vào giai đoạn sau.
3. Biện pháp hóa học
Nếu mật độ sâu cao bà con dùng các loại thuốc trừ sâu sau: FM-Tox 25EC, Tasieu 5WG, Vithadan 95WP. Phun khi sâu mới tuổi 1, 2 để đạt hiệu quả cao nhất.
Lưu ý thời điểm phun thuốc thích hợp nhất:
– Sự phát dục của sâu cuốn lá nhỏ phụ thuộc vào sự sinh trưởng, phát triển của từng trà lúa. Trên cùng một cánh đồng có nhiều trà lúa cấy ở các thời vụ khác nhau thì trứng sâu cuốn lá nhỏ nở rộ cũng ở các thời điểm khác nhau. Những ruộng lúa cấy trước, nhanh tốt; ruộng lúa thừa đạm, lá xanh đen, những ruộng gần khu dân cư, gần đường quốc lộ, khi trời tối sẽ có nhiều ánh sáng nên mật độ bướm sẽ cao hơn, trứng sâu cũng nở sớm hơn.
– Phun sau khi ngớt bướm 2 – 3 ngày (thăm đồng 2 ngày/lần, xua ngọn lá lúa kiểm tra thấy mật độ bướm giảm đột ngột so với thời điểm bướm ra rộ). Khi lúa xuôi trái, sâu cuốn lá nhỏ không phá hại nữa mặc dù mật độ bướm rất cao trước đó.
– Chỉ phun thuốc trừ sâu cuốn lá lúa loại nhỏ trên những diện tích có mật độ sâu non đến ngưỡng phòng trừ (từ 50 con/m2 trở lên đối với giai đoạn đẻ nhánh, từ 20 con/m2 trở lên đối với giai đoạn làm đòng). Lưu ý khi phun thuốc để đạt hiệu quả cao bà con cần tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc 4 đúng trong sử dụng thuốc.
