Bọ trĩ hại lúa gây hại bằng cách chích hút nhựa lá và hoa làm lúa chậm sinh trưởng, còi cọc, không thể thụ phấn. Tuy nhiên, đây không phải là loại sâu bệnh hại lúa khó tiêu diệt. Chỉ cần áp dụng các biện pháp quản lý tổng hợp, bà con có thể phòng trừ bọ trĩ trên lúa dễ dàng. Cùng Việt Thắng Hà Nội tìm hiểu thông tin chi tiết hơn về loài sâu bệnh hại lúa thường gặp này.
Bọ trĩ hại lúa là gì?
Bọ trĩ hại lúa hay còn gọi là bù lạch hại lúa, tên khoa học là Stenchaetothrips biformis Bagnall thuộc họ Thripidae (Bọ trĩ – Bù lạch), bộ Thysanoptera (Cánh viền). Bọ trĩ xuất hiện nhiều khi ruộng khô, gây hại làm cho đầu lá lúa bị cuốn lại, lá héo, tóp lại và khô vàng đi. Lúa bị bọ trĩ hoa không thể thụ phấn được, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng trong giai đoạn đầu của lúa.
Vòng đời và đặc điểm gây hại của bọ trĩ hại lúa
1. Vòng đời của bọ trĩ lúa
Vòng đời của bọ trĩ trên lúa được chia thành 4 giai đoạn gồm:
– Giai đoạn trứng: 3 ngày
– Giai đoạn ấu trùng: 14 ngày
– Giai đoạn nhộng: 5 ngày
– Giai đoạn thành trùng: dưới 18 ngày
2. Đặc điểm hình thái của bọ trĩ hại lúa
– Trứng bọ trĩ hại lúa có hình bầu dục, khi mới đẻ màu trong suốt, lúc sắp nở có màu vàng nhạt.
– Ấu trùng mới nở có thân màu trong suốt, sau lần lột xác đầu tiên có màu vàng nhạt. Cơ thể hình ống, râu dài không quá ½ cơ thể, đầu nhỏ hơn ngực.
– Nhộng màu vàng sẫm, không di chuyển, cánh kéo dài tới đốt bụng thứ 4. Ấu trùng thường hóa nhộng ngay trong những lá đã cuốn lại.
– Bù lạch hại lúa trưởng thành mới vũ hóa có màu nâu sáng, sau có màu đen bóng, rất nhanh nhẹn, thường bò cong bụng trên mặt lá. Râu đầu hình chuỗi hạt 7 đốt, đốt gốc to hơn các đốt khác. Đầu hơi giống hình chữ nhật, mắt kép bé. Con cái có kích thước lớn hơn con đực.
3. Đặc điểm sinh học và gây hại của bù lạch trên lúa
Con cái trưởng thành đẻ khoảng 3 – 160 trứng trong 5 – 7 ngày, nhưng đẻ nhiều nhất là ngày thứ 2, 3, 4. Một năm bù lạch phát sinh 8 – 10 lứa, trong đó lứa 1 và 2 phát sinh trên cỏ, lứa 2, 3 và 6 là quan trọng nhất. Bọ trĩ phát sinh phát triển mạnh ở nhiệt độ 15 – 20 độ C. Quần thể bọ trĩ phát triển mạnh ở những năm hạn hán, con trưởng thành có khả năng kháng thuốc cao. Khi trời mưa bọ trĩ giảm số lượng rõ rệt, nhất là giai đoạn bọ trĩ lớn.
Bọ trĩ gây hại ở khắp các vùng trồng lúa trong nước và trên thế giới. Thời gian xuất hiện bọ trĩ trên lúa là từ khi cây lúa mới mọc đến đẻ nhánh. Trong giai đoạn này, mật độ bọ trĩ tăng cao sau đó giảm vì lá lúa cứng không thích hợp cho bọ trĩ gây hại. Bọ trĩ trưởng thành và bọ trĩ non đều hút nhựa lá và hoa làm cây lúa sinh trưởng bị còi cọc, hoa lúa không thụ phấn được. Lá lúa non bị hại có nhiều điểm trắng nhỏ, nhưng khi bị hại nặng thì chóp lá khô vàng và cuốn quăn lại, dần dần lan ra cả lá. Bọ trĩ hại cả lúa nước và lúa cạn ngay sau khi lúa mới cấy được 1 – 2 tuần.
Lưu ý: Có nhiều triệu chứng lúa bị vàng đọt giống bọ trĩ gây hại, cho nên bà con cần biết cách nhận biết bọ trĩ để xác định vì chúng rất nhỏ. Cách nhận biết lúa bị bọ trĩ đó là đặt lòng bàn tay xuống nước cho ướt rồi dùng lòng bàn tay quét trên ngọn cây lúa. Nếu thấy nhiều con bọ trĩ bám trên tay thì đó là những nơi có mật độ bọ trĩ cao cần phải phun thuốc đặc trị ngay.
Biện pháp phòng trừ bọ trĩ hại lúa
Mức độ gây hại của bọ trĩ trên lúa không nghiêm trọng đến mức làm giảm năng suất lúa. Tuy nhiên chúng vẫn hạn chế sự sinh trưởng của lúa trong giai đoạn đầu. Chính vì vậy, bà con cần sớm có biện pháp quản lý, phòng trừ bù lạch hại lúa để đảm bảo quá trình sinh trưởng, phát triển của cây trồng. Nên sử dụng các biện pháp canh tác thích hợp trước khi tính đến việc phun thuốc. Nếu cần thiết phải phun thuốc phòng bọ trĩ lúa nên ưu tiên các loại thuốc sinh học để bảo vệ thiên địch và tránh bùng phát các loại sâu, rầy hại lúa khác trong giai đoạn sau.
Một số biện pháp phòng trừ bọ trĩ cho cây lúa:
1. Biện pháp canh tác
– Làm sạch cỏ dại để tránh nơi trú ngụ của bọ trĩ
– Bón phân đầy đủ, đúng lúc, hạn chế bón thừa đạm
– Duy trì đủ nước, có thể cho ngập cây lúa 1 – 2 ngày
– Thường xuyên thăm đồng để kiểm tra và phát hiện sớm lúa bị bọ trĩ bằng cách thò tay xuống nước, gạt trên bề mặt cây lúa sẽ thấy nhiều con bọ trĩ bám trên tay thì đó là nơi có mật độ bọ trĩ cao, cần phải phun thuốc trừ ngay.
2. Biện pháp hóa học
Trong điều kiện ruộng lúa khô hạn và lúa bị bù lạch gây hại nặng, bà con sử dụng các loại thuốc đặc trị bọ trĩ hại lúa có nguồn gốc sinh học: Tasieu 1.9EC, TC Năm Sao 20EC, Song Mã 24.5EC
